معنای لغوی
عدالت و عدل هر دو مصدر فعل (عَدَلَ یَعدِلُ ) هستند. در کتب لغت عدالت به صورت های زیر تعریف شده است :
« العَدلُ القَصدُ فِی الاُمُورِ وَ هُوَ خِلَافُ الجَورِ : عدل به معنای میانه روی در کارها و مخالف ظلم و جور است. »
« العَدلُ مَا قَامَ فِی النُّفُوسِ اَنَّهُ مُستَقِیم وَ هُوَ ضِدُّ الجَور : عدل آن چیزی است که در ضمیر انسان درست دانسته شده (مطابق فطرت انسان) و آن ضد ظلم است.»
« العَدلُ الفِدیه والمِثلُ، خِلَافُ الجَورِ، العَدلُ هُوَ اَن یُثِیبَ عَلَی الحَسَنَه الحَسَنَه وَ یُعَاقِبَ عَلَی السَّیِّئَه ِالسَّیِّئَه، العَدلُ لُغَه هُوَ التَّسوِیَّه بَینَ الشَّیئَینِ : عدل همان فدیه و مثل است برخلاف ظلم، عدل همان است که در برابر خوبی پاداش خوب بدهد و بدی را با بدی عقوبت کند. عدل از نظر لغوی دو چیز را مساوی دانستن است.»
« عدل یعنی برابری و آنچه گفته اند از قبیل : مثل، فدیه، ضدّ جور، همه از مصادیق معنی اولند.»
« عدالت و معادله، لفظی است که معنای مساوات را اقتضا و افاده می کند. عَدل و عِدل از نظر معنا نزدیک به هم هستند. اما عَدل در آنچه که با بصیرت درک می شود، به کار می رود. و عِدل در آنچه که با حوّاس درک می شود به کار می رود مثل موزون و مکیل و معدود. در هر حال عدل به معنی تقسیم و تقسیط به طور مساوی است.»
« العَدلُ نَقِیضُ الجَورِ : عدل مخالف ستم و جور است.»
« العَدلُ ضِدُّ الظُّلمِ وَ الجَورِ : عدل ضد ظلم و جور است.»
«عدل : داد کردن، داد دادن، نهادن هر چیزی به جای خود، حدّ متوسط میان افراط و تفریط در هریک از قوا، دادگری، انصاف، عدالت، مخالف ظلم و جور، اندازه و حد اعتدال، راست.»
در تعریفات فوق عدالت به معنی احقاق حق، ضد ظلم و جور است. اما تعریف دیگری از امام علی (علیه السّلام) بیان شده که تعریفی کامل، جامع و مانع است:
« العَدلُ یَضَعُ الاُمُورَ مَوَاضِعَهَا : عدالت هرچیز را در خود می نهد.»
طبق این تعریف حق هرکس و هرچیز باید به وی داده شود و هرکس به حق خود برسد. در واقع زمانی که هر چیز در جای خود قرارگیرد، نشانه ی نظم و هدفمندی جهان هستی است. تعریف فوق وجود عدالت را در تمام عرصه های زندگی بشر ضروری می داند.
