مؤلف:محمدبن مکرم بن على ابن احمد الانصارى مشهور به"ابن منظور"و"ابن مکرم"(ت 711 ه.ق) شیوه این کتاب مانند صحاح جوهرى(393 ه.ق) بدین شکل بوده است که ترتیب کلمات را براساس حروف الفباء و باتوجه به به حروف اصلى کلمه و ترتیب اصلى حروف(لام الفعل،فاءالفعل،عین الفعل) پى‏ریزى کرده است.کتاب وى داراى فصول و ابوابى است،او فصول را به ترتیب حروف الفباء آورده و هر باب را به حرف آخر واژه اختصاص داده است.براى مثال واژه بدأ را به حسب حرف پایانى‏اش در باب الالف المهموز و به لحاظ حرف نخست در فصل الباء جاى داده است.او ماده بسط را در باب الطاء آورده،چون حرف پایانى آن"ط"است و در فصل"باء"قرار داده چرا که با"باء"آغاز شده است.

جوهرى در فصل‏ها،تنها به نخستین حرف توجه نکرده است بلکه به ترتیب حرف دوم را در واژه سه حرفى و حرف سوم را در واژه چهار حرفى و حرف چهارم را در واژه پنج حرفى ذکر مى‏کند تا ترتیب حروف واژگان را رعایت کرده باشد.

در این کتاب شواهد زیادى از قرآن کریم و احادیث و اشعار و ضرب المثل‏هاى مختلف آمده است؛ بعضى نکات ادبى و شرح بعضى آیات و احادیث نیز در آن یافت مى‏شود. ابن منظور سعى کرده تمامى مشتقات و فروعات را براى هر کلمه ذکر کند؛ لذا براى اهل تحقیق مى‏تواند مفید باشد هرچند ممکن است براى مراجعه کننده کمى خسته کننده باشد. ذکر نام صاحبان اقوال در جاى جاى کتاب به چشم مى‏خورد به طورى که او سعى کرده در موارد مختلف راویان را ذکر کند.

در پایان مى‏توان گفت باتوجه به این که ابن منظور روش روایت اقوال پیشینیان را برگزیده است لذا در تحقیق لغوى مى‏توان به آن اکتفا کرد چه این که او سعى کرده نظرات مختلف را گردآورى کند؛ لذا مى‏توان به جرأت گفت با مراجعه به این کتاب را کامل‏ترین منبع لغوى براى بررسى لغات مى‏دانند.

ابن منظور

محمدبن مکرم بن على ابن احمد الانصارى مشهور به"ابن منظور" در محرم سال 630 هجرى قمری چشم به جهان گشود. او در خلاصه نویسى کتب مختلف به ویژه کتب ادبى، بسیار تلاش کرده است؛ به طورى که بعضى بر این عقیده‏اند که او تمامى کتب ادبى را خلاصه نویسى نموده است. از میان انبوهى از آثار و کوشش‏هاى بر جاى مانده از ابن منظور، برجسته‏ترین اثرى که بدان شهرت یافته، معجم"لسان العرب" یکى از مهم‏ترین معاجم لغوى عربى است. او در تدوین این کتاب دو هدف اصلى را مدنظر داشته است: یکى غناى در مواد و دیگرى حسن تالیف و نظم نوشتارى مناسب؛ لذا براى اولین بار در تاریخ لغت عربى، کتابى را جمع آورى کرد که هم از جهت حجم و تعداد لغات بى‏نظیر بود و هم از جهت چینش داراى نظم نوشتارى خاصى بود.

او این کتاب را باتوجه به همه زبان نامه‏هاى پیشین جمع‏آورى کرد، به طورى که توانسته است در حدود هشتاد هزار ماده را(بدون در نظر گرفتن مشتقات و مفردات هر ماده) در این کتاب جمع‏آورى کند. مبناى اصلى کار ابن منظور در تدوین"لسان العرب" ، کتابهاى"تهذیب اللغة" ابومنصور ازهرى(370 ه.ق)، "المحکم والمحیط" ابن سیده(458 ه.ق)، "الصحاح"جوهرى(393 ه.ق)،"حواشى ابن برى" که بر الصحاح(582 ه.ق)نوشته و"النهایة فى غریب الحدیث و الاثر" ابن اثیر(606 ه.ق)بوده است.

وی در شعبان سال 711 هجرى دیده از جهان فرو بست